Landafræði-glósur bls. 19-25

Landafræði

Glósur frá bls. 19-25

 

·        Síðasta heimsveldið

 

• Sovétríkin liðu undir lok 1991.

• Hundrað þjóðir höfðu tilheyrt Sovétríkjunum.

• Uppreisn og valdarán, Gorbatsjov settur í stofufangelsi.

• Eistland, Lettland og Litháen lýstu yfir sjálfstæði sínu.

• Sovétríkin leystust upp í 15 ríki.Ríki fyrrum Sovétríkjanna

• Rússland

• Eistland

• Lettland

• Litháen

• Hvíta-Rússland

• Úkraína

• Moldavía

• Georgía

• Armenía

• Aserbaídsjan

• Túrkmenistan

• Úsbekistan

• Tadsjikistan

• Kirgisistan

• KasakstanStærð og umfang

• Hin 15 ríki fyrrum Sovétríkjanna eru á landsvæði sem er 217

   sinnum stærra en Ísland!

• Svæðið nær yfir ellefu tímabelti

• Svæðið tilheyrir bæði Evrópu og Asíu

• Úralfjöll og Kákasusfjöll skipta heimsálfunum.

 

·        Gróðurfar

 

• Nyrsti hluti svæðisins er norðan heim- skautsbaugs, þar er túndra

  frá vestri til austurs.

• Þá tekur við barrskógarbelti frá landa- mærum Finnlands að

   Kyrrahafsströndinni.

·        Fjöll í suðri og austri

• Landsvæðið er að mestu lágslétta sem rofin er af Úralfjöllum.

• Vestur-Síberíusléttan er þakin jökulurð.

• Margir bogadregnir fjallgarðar í Ausur-Síberíu.

• Jarðskjálftar og eldfjöll á Kamtsjatkaskaga.

• Há fjöll í suðri (fellingafjallgarðar sem ná frá Spáni til Kína).

– Kákasusfjöll liggja á milli Kaspíhafs og Svartahafs.

– Pamírfjalllendið (hæstu fjöllin) á landamærum að Afganistan og         Kína                

 

·        Fljót og stöðuvötn

 

• Volga, lengsta fljót í Evrópu, rennur frá landsvæðinu á milli Moskvu og

Úralfjalla að Kaspíhafi.

– Er skipgeng og tengir saman iðnaðarsvæði.

• Fjórar af tíu lengstu ám heims renna um Síberíu:

– Ob, Henísej og Lena renna í Íshaf, valda oft flóðum.

– Amúr rennur í Kyrrahaf og myndar af stórum hluta landamæri við    Kína.

• Kaspíhaf, stærsta innhaf í heimi, tilheyrir bæði Evrópu og Asíu.

  Kaspíhaf

• Kaspíhaf, stærsta innhaf í heimi, tilheyrir bæði Evrópu og Asíu.

– Ekkert afrennsli þ.a.l. mjög salt.

– Er að meðaltali 28m. undir sjávarmáli.

– Volga, Don og Úral renna í Kaspíhaf.

 

·        Stöðuvötn

 

• Ladoga og Onega, tvö stærstu stöðuvötn í Evrópu eru í

   Rússlandi.

• Þrjú af stærstu stöðuvötn heims eru austan Úralfjalla:

– Aralvatn, Balkhashvatn eru saltvötn

– Bajkalvatn er stærsta ferskvatnsstöðuvatn í heimi, jafnframt það

  dýpsta.

 

 

·        Rússland

• Stærsta land í heimi 165 sinnum stærra en Ísland.

• Nær yfir ¾ hluta gömlu Sovétríkjanna.

• Íbúar eru 148 milljóni og 83% íbúanna eru Rússar.

• Tók við flestum hlutverkum Sovétríkjanna.

 

·        Atvinnulíf

 

• Ríkið átti allt, samyrkjubú og ríkisbú, = kommúnisti

• Hefur breyst, nú ráða markaðsöflin meiru.

– Hefur leitt af sér atvinnuleysi

– 20% vinnuafls við landbúnað (5 % á Íslandi)

– 40% vinnuafls við iðnað (20 % á Íslandi)

– 40% vinnuafls við þjónustu (60 % á Íslandi)

 

·        Helstu atvinnugreinar

 

• Landbúnaður

– Ræktun, hveiti rúgur og kartöflur.

– Skógarnytjar, stórar verksmiðjur.

– Fiskveiðar, Rússland er önnur mesta fiskveiðiþjóð í heimi á eftir        Japan.

• Mest veitt af síld og þroski í Atlanshafi og lax og skelfisk í Kyrrahafi                                  

• Hráefnaforði:

– Olía, jarðgas, steinkol og járn.

 

·        Olíuframleiðsla

 

• Rússland er einn helsti olíuframleiðandi í heiminum.

• Er sjálfu sér nægt og flytur orku út.

– Stærstu olíulindir eru í:

• Vestur – Síberíu og

• Úralfjöllum

 

 

 

·        Iðnaður

 

• Ekki jafn þróaður og í Vestur – Evrópu

• Mikilvægustu iðnaðarvörur eru:

– Stál

– Sement

– Timburvörur

– Þungavélaiðnaður.

• Helstu iðnaðarsvæði eru í Evrópuhluta Rússlands.

– Við Moskvu og St. Pétursborg

• Málmur í jörðu við Úralfjöll og þar er stáliðnaður.

 

·        Samgöngur

 

– Lélegir vegir

– Lítil bílaeign

• Járnbrautir skipta höfuðmáli

– Síberíubrautin, lengsta járnbraut í heimi, liggur frá Moskvu á

  Kyrrahafi.

• 9,330 km, 7 sólarhringa ferðalag.

– Bajkal-Amúr (BAM) stærsta járnbrautalagning á síðustu 50 árum.

• Flutningar fara mikið fram á ám og fljótum.

 

·        Umhverfisvandi

 

• Kapphlaup um lífskjör og hernaðarmátt ollu því að ekki var hirt

um hreinsun úrgangsefna.

• Stefna Gorbastjovs dór vandann fram í dagsljósið:

– Tsjernobyl, kjarnorkuofn bráðnaði – mikil geislun.

– Sýrumyndandi gas og þungmálmar.

 

·        Úrgangsefni frá iðnaði á Kólaskaga

 

• Mikið magn jarðefna:

– Í berggrunninum er mikið af nikkel og kopar.

– Mikið er af apatíti, sem er fosfórríkt jarðefni sem áburður er búinn til úr.

– Þrisvar sinnum meira brennisteinstvíoxíð út í andrúmsloftið en í Svíþjóð

– Umhverfis Níkel og Montsjegorsk hafa stór svæði orðið fyrir svo mikilli eitrun að

þar vex ekkert lengur.

– Hvítahafið er mjög mengað.